Salmau 114 - Welsh Metrical Psalms by William Rees 1875

SALM CXIV.Hen Fesur.

1Pan ddygwyd tŷ Israel o’r Aipht a’i thrwm waith,

Tŷ Iago oddi wrth bobl estronol eu hiaith,

2Sancteiddrwydd i’r Arglwydd oedd Iudah i fod,

Ac Israel ei helaeth arglwyddiaeth i’w glod.

3Y môr, pan ei gwelodd, a giliodd gan ffoi;

Hen afon Iorddonen yn ol a wnai droi.

4Mynyddoedd a neidient, a llament fel lloi.

5Beth welaist ti, ’r eigion, pan rwygai dy gol?

A thithau, Iorddonen, pan droaist yn ol?

6Pa’m, fryniau, y neidiech fel ŵyn ar lawr dôl?

7Arswyda, O ddaear! ac ofna di Dduw,

Duw Iago, ei Geidwad a’i ynad ef yw,

8’R hwn dry ’r graig a’r sychdir yn ffrydiau dŵr byw.

Nodiadau.

Tybiwn fod y gân fer fywiog‐farddonol hon wedi ei hamcanu a’i chymmhwyso yn arbenig i rieni yn Israel, i’w dysgu i’w plant ar yr aelwyd gartref, er argraphu yn foreu ar eu cof a’u calon y digwyddiadau rhyfedd, a’r mawrion wyrthiau a’r rhyfeddodau a wnaethai Duw yn ngwaredigaeth eu tadau o’r Aipht, eu harweiniad drwy yr anialwch, a’u dygiad i mewn i etifeddu gwlad yr addewid. Adgoffeir y pethau hyn i’r genedl drachefn a thrachefn laweroedd o weithiau, ac mewn llawer modd, yn yr Hen Destament, a gorchymynir i’r tadau eu hysbysu i’w plant, ac ni allai dim fod yn fwy pwrpasol i’r perwyl hwnw na’r gân hon. Mae chwarëyddiaeth y farddoniaeth gyssegredig ynddi — yn dangos y môr yn ofni ac yn cilio; yr Iorddonen yn dychrynu, ac yn troi yn ei hol; y mynyddoedd yn neidio fel hyrddod, a’r bryniau fel ŵyn defaid; a’r dull yr holir y môr a’r afon, y mynyddoedd a’r bryniau, beth a barai iddynt gilio, a ffoi, a neidio felly — yn rhwym o ddeffro dychymmyg a chyffroi teimlad pob dyn, ac yn neillduol ieuengctyd a phlant. A beth a dueddai yn fwy i rwymo calonau y plant wrth addoliad a gwasanaeth Duw eu tadau na’r goffadwriaeth am y pethau rhyfedd ac ofnadwy a wnaeth efe iddynt, a throstynt? Dysg y gân hon i ni y rhaid i bob peth yn natur y môr a’r afon, y mynydd a’r bryn, roddi y ffordd, os bydd eisieu, o flaen Duw, pan y mae yn dyfod i waredu ei bobl, a chyflawni bwriadau tragywyddol ei ras ar y ddaear. Gwnaeth yr eglwys Iuddewig yn ei gwaredigaethau hi yn ddrych i’r môr, a’r afon, a’r mynyddoedd, a’r bryniau; ïe, y ddaear a grynodd, a’r holl genhedloedd o amgylch hefyd. Crynodd lleni tir Midian, daliodd dolur breswylwyr Palestina, synodd duciaid Edom, dychrynodd cedyrn hyrddod Moab, pan aeth Iehofah allan er iachawdwriaeth i’w bobl, er iachawdwriaeth, ynghyd â’i Eneiniog: Exod. xvi. 14, 15, a Hab. iii. 6-13. Gwnaeth, nid yr un, ond y cyffelyb bethau lawer gwaith wedi hyny — ac efe a wna etto. Gwnaeth yr eglwys efengylaidd, ar ei genedigaeth a’i sefydliad cyntaf, yn ddrych i’r byd, i angylion, ac i ddynion; a phan orpheno efe ei waith ynddi, pan ddygir yr adeiladaeth ysbrydol hon i berffeithiad, “yna y gwelir ef yn ei ogoniant.”