Salmau 78 - Welsh Metrical Psalms by William Rees 1875

SALM LXXVIII.7.6.Maschil i Asaph.

1Fy mhobl, gwrandaw ’m cyfraith,

Gogwyddwch glust i lawr,

At eiriau pur fy ngenau,

Yn fychain ac yn fawr;

2Fy ngenau mewn diareb

Agoraf — traethaf fi

3Ddammegion pell o’r cynfyd,

’Ddysgai ’n tadau i ni.

4Ni chelwn rhag eu meibion,

Gan draethu i’r oes a ddaw,

Fawl Duw, a’r rhyfeddodau

Wnaeth ei alluog law;

5Tystiolaeth sicrhaodd

Efe yn Iago, ’i sant,

A chyfraith bur yn Israel,

Fel dysgent hwynt i’w plant.

6Fel gwypai ’r plant a enid

Ffyrdd doethion Duw, a’i drefn,

Ac y mynegent hwythau

I’w plant eu hun drachefn;

7Fel rho’ent ar Dduw eu gobaith,

Heb byth anghofio ’i waith,

Ond cadw ei orch’mynion

Yn ol yr union raith.

8Ac na baent fel eu tadau ’n

Genhedlaeth gyndyn gâs,

Cenhedlaeth wrthryfelgar

Yn erbyn Duw a’i ras;

Cenhedlaeth ni osodai

Ei chalon ar iawn fyw;

Cenhedlaeth nad oedd ffyddlawn

Ei hysbryd gyda Duw.

Rhan

II.

7.6.

9Ymwisgai meibion Ephraim

Yn arfog â’u bwäau;

Yn nydd y frwydr troisant

Eu cefnau, gan lwfrhau;

10O herwydd na chadwasent

Gyfammod gwir y nef,

Eithr gwrthodasant wrandaw

Ar air ei gyfraith ef.

11Anghofient ei weithredoedd

A’i ryfeddodau maith,

A ddangosasai iddynt

Hwy lawer, lawer gwaith;

12Gwnai wyrthiau o flaen eu tadau

Yn nhir yr Aipht, a Ham,

Tarawodd yn maes Soan

Rhai wnaethent â hwy gam.

13Fe barthodd y dwfn eigion,

A thrwodd aeth â’u llu,

Fe wnaeth i’r dyfroedd sefyll

Yn bentwr o bob tu;

14Y dydd efe a’u t’wysodd

A chwmmwl disglaer glân,

Ac hefyd fe ’u harweiniodd

Y nos â cholofn dân.

15Fe holltodd greigiau ’r anial,

A thynodd ddŵr i lawr,

O honynt i’w diodi,

Fel o ddyfnderau mawr;

16O’r graig fe dynodd ffrydiau

Llifeiriol cryfion iawn,

I’w dilyn yn afonydd

O ddyfroedd gloewon llawn.

Rhan

III.

7.6.

17Er hyny chwanegasant

I’w erbyn bechu ’n gâs,

Gan ddigio y Goruchaf

Yn yr anialwch cras;

18Temtiasant Dduw ’n eu calon,

Gan flysig ofyn bwyd,

19A llefarasant hefyd

I’w erbyn mewn drwg nwyd.

Dywedent hwy, “A ddichon

I Dduw arlwyo gwledd

Yn yr anialwch yma,

Y sydd mor dlawd a’r bedd?

20Addefwn iddo daraw

Y graig, a thynu lli’

O ddyfroedd oerion allan

I dori ’n syched ni.

A all ef roddi bara?

All ef ddarparu cig

I’w bobl yn ’r anialwch?”

Gofynent yn eu dig:

21A chlybu ’r Arglwydd hyny,

A thân ei ddig yn fflam

Ennynai ’n erbyn Iacob

Ac Israel am eu cam.

22Am na chredasent iddo,

Ac na obeithient chwaith,

I’w allu a’i ffyddlondeb,

Er gwel’d ei ryfedd waith:

23Er iddo ef orchymyn

I’r wybren oddi fry,

Ac agor drysau ’r nefoedd

24-25I ddanfon bwyd i’w llu.

Rhan

IV.

7.6.

26Fe yrodd y dwyreinwynt

Yn genad ar ei daith,

A galwodd y deheuwynt

’Dd’od allan at ei waith:

27A chig a wlawiodd arnynt

Fel llwch y ddae’r o stôr,

Ac adar braisg asgellog

Fel tywod mân y môr.

28Gwnaeth iddynt gwympo felly

O fewn eu gwersyll mawr,

O gylch eu preswylfaoedd

Yn dyrau ar y llawr;

29Ac felly y bwytasant,

A llwyr ddiwallwyd hwy —

Fe barodd eu dymuniad

Yn llawn, a llawer mwy.

30Ni ddarfu iddo ommedd

’R hyn flysient wrth eu nwyd;

Er hyny, tra ’n eu safnau

’R oedd y blysiedig fwyd,

31Digllonedd Duw gynneuodd

I’w herbyn — lladdai ’n llym

Wŷr pena’u cynnulleidfa,

Fe ’u cwympodd yn ei rym.

Rhan

V.

7.6.

32Er hyn pechasant etto,

Ac ni chredasant ddim,

Er gwel’d ei ryfeddodau,

A’i fawr anfeidrol rym:

33Am hyny yntau dreuliodd

Eu dyddiau ’n flin i lawr,

A llanwodd eu blynyddau

Ag ofn a dychryn mawr.

34Pan laddai ef hwynt felly

Hwynthwy a’i ceisient ef;

Dychwelent at Dduw ’n foreu,

Dyrchafent ato ’u llef;

35A chofient mai Duw ’n unig

Oedd Craig eu nawdd yn awr,

Mai ’r unig Dduw Goruchaf

Oedd eu Gwaredydd mawr.

Rhan

VI.

M. S.

36Er hyn, rhagrithio ’r oeddynt â’u

Ffeilsion eneuau iddo,

A d’wedyd celwydd du ei nôd

A wnaent â’u tafod wrtho.

37A’u calon fyth heb fod yn iawn

A ffyddlawn i’w gyfammod;

38Ac etto ef, gan drugarhau,

Drachefn wnai faddeu ’u pechod.

Trodd ymaith ei ddigllonedd llawn

Yn fynych iawn oddi wrthynt;

Ac ni thywalltodd ei holl lid

Yn gawod danllyd arnynt.

39Can’s cofiai nad o’ent hwy ond cnawd,

Breuol a thlawd ei natur;

Neu fel ond awel wynt a chwyth,

Na ddychwel byth o’i hantur.

Rhan

VII.

M. S.

40Pa sawl gwaith y digiasant Iôr

Yn ngoror yr anialwch,

Ac y’i gofidiwyd ganddynt hwy

Pan deithient trwy ’r diffaethwch?

41Troisant, profasant Dduw fel hyn —

Gosodent derfyn hefyd

I Sanct yr Israel, i’w sarhau

Yn eu calonau celyd.

42Ni chofient hwy ei law, a fu

Yn eu gwaredu ’n dirion;

Na’r dydd y dygai hwynt o dỳn

Rwymau y gelyn creulon.

43Fel yn yr Aipht bu yn eu gŵydd

Yn gosod ei arwyddion,

Ac yn maes Soan gwnai amlhau

Ei ryfeddodau mawrion.

44Afonydd Ham yn waed a drodd,

A dychryn oedd eu gweled,

A’u ffrydiau dyfroedd yn mhob pant,

Fel nas gallasant yfed.

45Anfonodd gymmysg‐bla yn eu plith,

Trom oedd ei felldith arnynt;

A thrwy eu gwlad, ofnadwy haint

Y llyffaint a’u difäynt.

46I’r locust, ac i bryf y rhwd,

Y rhoes eu cnwd i’w ysu;

47Eu gwinwydd a’u syc’morwydd tew

Cenllysg a rhew a’u tarfu.

48Eu hanifeiliaid yr un modd

I’r cenllysg roddodd hefyd,

A saethu mellt o’i gwmmwl wnaeth

I ddifa ’u helaeth olud.

49Anfonodd arnynt megys cledd

Gynddaredd ei lidiawgrwydd;

Digter, cyfyngder, a mawr ŵg,

Angylion drwg yn aflwydd.

50Cymmhwysodd ffordd i’w ddig dibaid:

Eu henaid ni attaliodd

Ef oddi wrth angeu — yn ei lid,

I’r haint eu bywyd roddodd.

51Holl gyntafanedigion tir

Yr Aipht yn wir darawodd;

Holl flaenion pebyll Ham, a’u nerth,

I angeu certh a roddodd.

52Ei bobl ei hunan gyru wnaeth

Fel defaid o’r caethiwed;

Fel praidd arweiniodd hwynt yn hir

Yn yr anialdir caled.

53Diogel tywysodd ef ei blant

Fel nad ofnasant niwed:

Y môr wnai doi ’u gelynion hwy,

Nad oedd un mwy i’w weled.

Rhan

VIII.

8.7.4.

54Hwythau ddug efe i oror

Hyfryd ei sancteiddrwydd ef;

Sef, i’r mynydd hwn ennillodd

A’i ddeheulaw gadarn gref:

55Gyrodd allan, & c.,

Y cenhedloedd oll o’u blaen.

Rhanodd iddynt etifeddiaeth

Fras, wrth linyn coelbren — gwnaeth

Ef i lwythau Israel drigo ’n

Mhebyll gwlad y mêl a’r llaeth:

Rhoddodd iddynt, & c.,

Bob daioni i’w fwynhau.

56Ond er hyny, temtio a digio

Y Goruchaf Dduw drachefn

Wnaethant hwy, gan wrthod cadw

Ei dystiolaeth ef, a’i drefn:

57Yn anffyddlawn, & c.,

Fel eu tadau cilient hwy.

Megys bŵa ysigedig

Troi ’n dwyllodrus wnaethant hwy:

58Digio Duw â’u huchel fanau —

Gyru arno eiddigedd mwy:

A’u cerfiedig, & c.,

Ddelwau y digiasant ef.

59Duw a welodd eu ffieidd‐dra,

Edrych wnaeth i lawr o’r nef —

Dirfawr y ffieiddiodd Israel;

60Pabell Siloh adawodd ef:

Ni ddychwelodd, & c.,

Byth i babell Siloh mwy.

Rhan

IX.

8.7.4.

61Arch ei nerth ei hun a roddes

I fyn’d i gaethiwed tỳn,

A’i ogoniant i’w ddirmygu

Gan y gelyn y pryd hyn:

62Ac i’r cleddyf, & c.,

Rho’es ei bobl yn ei ddig.

63Tân a ysodd eu gwŷr ieuaingc;

Fel y darfu am danynt hwy,

Ac nad oedd neb i briodi

Teg wyryfon Israel mwy:

Darostyngwyd, & c.,

Hwy dan anfoddlonrwydd Duw.

64Eu hoffeiriaid hwynt a laddwyd,

Clêdd a wanai drwy eu côl;

Ac ni wylai ’u gwragedd gweddwon

Chwaith mewn galar ar eu hol:

Felly gwasgwyd, & c.,

Arnynt i drueni mawr.

65Yna y deffrôdd Iehofah

Fel o’i gwsg dadebra dyn,

Megys cadarn pan gynnhyrfer,

Floeddia allan gwedi gwin:

66T’rawai ’r gelyn, & c.,

O’i du ol i fythol warth.

67Fe wrthododd babell Ioseph,

Ni etholodd Ephraim mwy;

68Ond llwyth Iudah a ddewisodd,

Ato trodd oddi wrthynt hwy:

Ac i Siloh, & c.,

Byth ni ddaeth ei arch drachefn.

Hoffodd fynydd Seion —

69yno

’R adeiladai ’i lys dilyth,

Fel y ddaear a seiliasai

Ar ei gwadnau ’n gadarn byth:

Yno erys, & c.,

Gyda ’i bobl o oes i oes.

70-71Fe etholodd Dafydd hefyd

Iddo ’n was: cymmerodd ef

O gorlanau ’r defaid — galwai

E’ i fugeilio praidd y nef:

Bugail ffyddlawn, & c.,

A fu Dafydd iddynt hwy.

72’N ol perffeithrwydd calon gywir

Porthodd hwynt yn ddyfal iawn,

Ac fe ’u trinai wrth gyf’rwyddyd

Ei ddwy law, o foreu i nawn:

Felly cofiodd, & c.,

Duw ’n dosturiol am ei braidd.

Nodiadau.

Y mae ystori y salm faith hon yn cael ei hadrodd laweroedd o weithiau drosodd yn yr Ysgrythyr. Adroddodd Moses hi droion wrth y genhedlaeth hono o blant Israel a waredwyd o’r Aipht drwy ei law ef; a’r un ystori oedd testyn ei gân olaf cyn marw.

Adroddodd Iosuah, yntau cyn marw, brif bethau ac amgylchiadau yr hanes wrth y llwythau yn Sichem: Ios. xxiii. a xxiv. A Samuel wedi hyny, wrth ddeiliaid ei weinidogaeth ef. Cyfeiria Dafydd yntau at lawer o’r un pethau yn ei salmau. Adroddir hi etto yn helaeth yn Salmau cv. a cvi. Coffhâ pob un o’r prophwydi lawer o’r digwyddiadau perthynol iddi. Ac ä Stephan, yr efengylwr a’r merthyr cyntaf dan y Testament Newydd, drosti yn lled fanwl (Act. vii.): a Phaul hefyd (Act. xiii). Yr oedd y dynion sanctaidd hyn oll, o Moses hyd Paul, yn credu yn nilysrwydd gwirionedd gwyrthiau yr hanes a adroddent fel hyn. Y mae lliaws o athrawon, a dybir gan lawer eu bod yn golofnau doethineb yn y dyddiau hyn, yn cymmeryd arnynt benderfynu na chyflawnwyd gwyrth erioed, ac na chyflawnir gwyrth byth — fod y fath beth yn ammhossibl. Haerant nad yw yr holl hanes ysgrythyrol am wyrthiau yn ddim amgen na ffugchwedl; a dirmygant bawb a’i credant fel gwirionedd, fel plantos bwhwmanllyd ac anwybodus. Os derbyniwn ddoethineb y doethion hyn, rhaid i ni gredu nad oedd Moses a’r prophwydi, a Christ ei hun, a’i apostolion, yn ddim amgen na dynion ehud, yn cael eu cylcharwain gan anwybodaeth a hygoeledd eu dychymygion ffol; neu ynte, yn dwyllwyr drygionus, a rhai yn asio celwydd er mwyn dallu a chamarwain dynion. Ond nyni a ddewiswn yn hytrach gwympo gyda doethion Duw, na sefyll gyda doethion y byd hwn.

Y mae y salm yn rhoddi golygfa ryfedd ar lygredigaeth a thrueni dyn, a mawredd amynedd a gras Duw tuag ato yn nrych hanes cenedl plant Israel:— Pechod yn amlhau, a gras yn rhagor amlhau. Y bobl yn pechu etto, wedi gweled holl fawrion weithredoedd Duw tuag atynt mewn gwyrthiau o ddaioni iddynt, ac yn ei geryddon arnynt am eu pechodau, a Duw yn tosturio, yn arbed, ac yn maddeu drachefn a thrachefn, ac yn eu gwaredu o’u cyfyngderau pan waeddent arno. Gwelir yma ddrygioni a llygredigaeth calon dyn ar ei eithaf a’i waethaf; ond ni ryfygem ddywedyd y gwelir yma amynedd, gras, a thrugaredd faddeuol Duw ar eu heithaf a’u goreu hwy. Canys y mae ynddo ef

“Ryw foroedd o drugaredd

Fwy na feddyliodd dyn.”

Y mae y disgrifiad a roddir yn y salm o Iehofah yn ymadael o Siloh, yn rhoddi ei hun a’i arch i fyny yn garcharor yn llaw y gelyn, sef y Philistiaid (1 Sam iv.), ac yn deffro fel un o gysgu, ac yn taraw Dagon yn Asdod, a’r gelyn o’i du ol, â gwarth tragywyddol, yn fawreddig, nerthol, a chyffrous iawn! Wedi dychwelyd o dir y gelyn, ni ddychwelodd yn ol i’r hen babell yn Siloh, yr hon oedd yn llwyth Ephraim; ond etholodd lwyth Iudah, a thrigodd yn Ciriath‐iearim, o fewn rhandir Iudah, hyd oni chyfododd Dafydd, ei etholedig frenin, i barotoi iddo babell yn Ierusalem, lle y gwnaeth efe ei drigfa gyda’i bobl hyd ddiwedd tymmor goruchwyliaeth yr hen gyfammod.